(BVPL) - VKSND cấp cao tại Hà Nội (Viện cấp cao 1) vừa ban hành Thông báo rút kinh nghiệm đối với vụ án “Khiếu kiện quyết định hành chính về giải quyết tranh chấp đất đai” giữa người khởi kiện bà Tạ Thị Đông và người bị kiện Chủ tịch UBND TP Hà Nội để VKSND các địa phương cùng nghiên cứu rút kinh nghiệm chung.

Nội dung vụ án và quá trình giải quyết của Tòa án thể hiện, ngày 28/10/2011, Chủ tịch UBND huyện Chương Mỹ ban hành Quyết định số 6278/QĐ-UBND về việc giải quyết tranh chấp đất đai giữa hộ bà Nguyễn Thị Ái Phương với hộ bà Tạ Thị Đông (Quyết định 6278). Không đồng ý với Quyết định số 6278, bà Phương khiếu nại đến Chủ tịch UBND TP Hà Nội. 

Chủ tịch UBND TP Hà Nội đã ban hành Quyết định giải quyết khiếu nại số 828/QĐ-UBND ngày 6/2/2014 (Quyết định 828) với nội dung: Bãi bỏ Quyết định số 6278 của Chủ tịch UBND huyện Chương Mỹ và công nhận thửa đất đang tranh chấp thuộc quyền sử dụng của hộ gia đình bà Phương. Không đồng ý với Quyết định số 828, bà Tạ Thị Đông khởi kiện yêu cầu hủy Quyết định số 828.

Bản án hành chính sơ thẩm số 330/2019/HC-ST ngày 13/12/2019 của TAND TP Hà Nội, xử: Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Tạ Thị Đông, hủy Quyết định số 828/QĐ-UBND ngày 6/2/2014 của Chủ tịch UBND TP Hà Nội.

Sau khi xét xử sơ thẩm, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan bà Phương kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm.

Bản án hành chính phúc thẩm số 421/2020/HC-PT ngày 15/12/2020 của TAND cấp cao tại Hà Nội, xử: Hủy bản toàn bộ án sơ thẩm và chuyển hồ sơ cho TAND cấp sơ thẩm giải quyết lại do vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng và xác minh, thu thập chứng cứ không đầy đủ.

Theo Viện cấp cao 1, trong vụ án trên, có những vấn đề cần rút kinh nghiệm. Cụ thể, về thời hiệu khởi kiện, tại phiên tòa phúc thẩm, bà Đông trình bày nhận được quyết định số 828 của Chủ tịch UBND TP Hà Nội vào cuối tháng 2/2014 nhưng do hiểu biết pháp luật hạn chế nên sau một thời gian dài mới khiếu nại.

Tại Công văn số 3918/BTNMT-TTr ngày 12/9/2016, Bộ Tài nguyên và Môi trường trả lời đơn bà Đông: Vụ việc không thuộc thẩm quyền của Bộ Tài nguyên và Môi trường, trong công văn này thể hiện ngày nộp đơn khiếu nại của bà Đông là ngày 8/6/2015. 

Tại Biên bản lấy lời khai ngày 5/6/2016, bà Đông cũng trình bày khoảng tháng 5/2015 mới khiếu nại và không có trở ngại gì trong việc khởi kiện ra Tòa án. Như vậy, theo trình bày của bà Tạ Thị Đông và các tài liệu trong hồ sơ xác định hơn một năm sau khi nhận Quyết định số 828, bà Đông mới thực hiện việc khiếu nại là đã hết thời hiệu khởi kiện theo quy định tại điều 116 Luật tố tụng hành chính. Tuy nhiên, Tòa án cấp sơ thẩm nhận định việc khởi kiện đảm bảo thời hiệu do trở ngại khách quan, do lỗi của cơ quan Nhà nước là chưa đủ căn cứ.

Về đối tượng khởi kiện và thẩm quyền giải quyết, Quyết định số 828 của Chủ tịch UBND TP Hà Nội là quyết định giải quyết khiếu nại đối với Quyết định giải quyết tranh chấp đất đai số 6278 của Chủ tịch UBND huyện Chương Mỹ. 

Trên cơ sở Quyết định số 828, ngày 25/4/2016, Văn phòng đăng ký đất đai TP Hà Nội đã ban hành Giấy xác nhận đăng ký đất đai số 01/GXN-CNHCM có nội dung ghi nhận tình trạng pháp lý về quyền sử dụng đất đối với diện tích 495,7m2 cho bà Nguyễn Thị Ái Phương, ông Bùi Trung Việt.

Tòa án cấp sơ thẩm xác định Quyết định số 828 là quyết định hành chính bị kiện là đúng nhưng khi giải quyết vụ án, không xem xét các quyết định hành chính có liên quan là Quyết định số 6278, giấy xác nhận đăng ký đất đai là không đúng quy định tại khoản 1 Điều 193 Luật Tố tụng hành chính.

Về thu thập, xác định và đánh giá chứng cứ, hộ gia đình bà Phương và bà Đông tranh chấp một phần thửa đất số 104 tờ bản đồ địa chính số 79, diện tích 633,4m2. Bà Phương trình bày diện tích đất trên bà nhận chuyển nhượng từ ông Nguyễn Đức Bền năm 1985, sau đó bà cho bà Đông mượn đất. Ngày 1/8/2004 bà Phương lập giấy chuyển quyền sử dụng đất cho bà Đông 143m2, do bà Đông không trả diện tích còn lại 490m2 nên từ năm 2005 đến năm 2010, bà Phương liên tục có đơn đề nghị các cơ quan có thẩm quyền giải quyết. 

Như vậy việc tranh chấp xảy ra trong nhiều năm nhưng bản án sơ thẩm nhận định thửa đất đã được gia đình bà Tạ Thị Đông san lấp, xây nhà và sử dụng ổn định từ năm 1987 đến nay đã hơn 30 năm là không phù hợp với thực tế.

UBND thị trấn Xuân Mai xác định đất bà Đông đang sử dụng nằm trong diện tích hộ bà Phương nhận chuyển nhượng của ông Bền nhưng trong hồ sơ không thể hiện có lời khai của ông Nguyễn Đức Bền với tư cách là người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan trong vụ án là thiếu sót.

Quá trình giải quyết khiếu nại liên quan đến tranh chấp quyền sử dụng đất, tại Quyết định số 6278, UBND huyện ra quyết định công nhận diện tích đất đang tranh chấp là của hộ gia đình bà Tạ Thị Đông và bác bỏ các giấy tờ nhận chuyển nhượng của hộ gia đình bà Nguyễn Thị Ái Phương năm 1985 và Giấy cam kết giữa bà Nguyễn Thị Ái Phương với bà Tạ Thị Đông năm 2004. 

Như vậy, người giải quyết khiếu nại trong trường hợp này đã xem xét cả nội dung giao dịch dân sự là vượt quá thẩm quyền pháp luật quy định. Tuy nhiên Tòa án cấp sơ thẩm không làm rõ phạm vi, thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất của UBND mà nhận định nội dung trên của Quyết định số 6278 “phù hợp” là không chính xác.

Khi tuyên hủy quyết định hành chính bị kiện, phần quyết định, bản án sơ thẩm không tuyên trách nhiệm của cơ quan có thẩm quyền trong việc thực hiện nhiệm vụ công vụ theo quy định của pháp luật là thiếu sót.

Theo Viện cấp cao 1, những vi phạm nêu trên của bản án sơ thẩm là nghiêm trọng. Do nhiều nội dung chưa được xác minh thu thập đầy đủ mà cấp phúc thẩm không thể khắc phục được nên Hội đồng xét xử phúc thẩm - TAND cấp cao tại Hà Nội xử hủy toàn bộ bản án sơ thẩm, giao hồ sơ cho Tòa án cấp sơ thẩm để giải quyết lại vụ án là có căn cứ.